Hoorn ( 20 km )
Hoorn, parel aan het IJsselmeer. Met een rijk verleden en een bruisend heden. Van oudsher marktplaats en havenstad en centrum van West-Friesland.
Bovenal een leuke stad, waar op overzichtelijke schaal veel valt te
beleven.
Het havenfront stamt deels uit de 17de eeuw en wordt tegenwoordig
beheerst door met name de watersport.
De monumentale binnenstad herbergt een aantrekkelijk winkelcentrum,
het Havenkwartier is een dorado voor de antiekliefhebber.
Vijf musea telt Hoorn, vele galeries, een schouwburg
en kleintheater, tientallen gezellige eetgelegenheden (met
culinaire lekkernijen uit de hele wereld) en wereldberoemde
etablissementen, zoals het 'kleine café aan de haven'. Hoorn is
startpunt voor de toeristische stoomtramlijn naar Medemblik.
Het hele jaar is er van alles te doen in de levendige stad.
Het wapen
Is de hoorn of de eenhoorn het wapen van de stad Hoorn?
De eenhoorn is een fabeldier dat sterk tot de verbeelding spreekt.
Als symbool is het stukken ouder dan de hoorn van Hoorn.
De eenhoorn komt in de bijbel voor, maar ook in oude sagen en
legendes uit Azië en Afrika.
Een Alexandrijns geschrift over dierensymboliek uit de 2e
eeuw omschrijft de eenhoorn als een geit met één hoorn op zijn kop.
Het wilde dier is alleen te temmen zodra hij de kans krijgt zijn
kop op de schoot van een maagd te leggen.
Kerkelijke geschriften uit latere eeuwen spreken van de eenhoorn
als symbool van kuisheid en zuiverheid, als symbool van de zondige mens
die door de bekering tot zaligheid komt en als symbool voor Christus.
Men gelooft heilig in het bestaan van het dier en kent de hoorn een
heilzame werking toe.
In 1534 wordt Joris van Egmond gewijd tot bisschop van Utrecht.
Hij plaatst zijn wapen tussen twee witte eenhoorns.
Het zijn deze eenhoorns die ervoor zorgen, dat de stad Hoorn een
zittende eenhoorn gaat gebruiken als drager van het wapenschild.
Want bij gelegenheid van de voltooiing van de bouw van de (oude)
Oosterpoort (1538) wordt een gevelsteen geplaatst die verwantschap
vertoont met de beeltenis uit Utrecht.
Er is dus een duidelijk verschil tussen het eigenlijke wapen en de
eenhoorn.
Beide elementen hebben ieder hun eigen historie en hun eigen
relatie tot de stad, niettemin vormen zij samen een eenheid.
Je komt de eenhoorn tegen op de gevel van een aantal oude gebouwen.
Bijvoorbeeld boven de entree van het Sint Pietershof aan het Dal,
op de Waag en op de Hoofdtoren.
Ook op banpalen, die zijn geplaatst om te markeren waar het
rechtsgebied van Hoorn eindigt, is de eenhoorn terug te vinden.
Een authentieke banpaal staat op de Walingsdijk, een replica staat op het voorterrein van het politiebureau aan de Blokmergouw.
De
geschiedenis van Hoorn
Oud, ondernemend en aantrekkelijk, die trefwoorden die uitstekend
van toepassing zijn op Hoorn, de oude maar springlevende stad aan het
Markermeer.
In de Gouden Eeuw was Hoorn een welvarende stad. Schepen uit Hoorn
zwierven uit over alle wereldzeeën.
Ze dreven handel met vreemde volkeren aan verre kusten: van Kaap de
Goede Hoop tot Kaap Hoorn.
Vissers vulden hun netten op het open water. Van dit rijke verleden
zijn veel tastbare herinneringen bewaard gebleven, in het Westfries
Museum bijvoorbeeld.
Maar ook op straat: oude pakhuizen en statige herenhuizen houden
tot op de dag van vandaag het beeld levend van de tijd dat Bontekoe zich
inscheepte voor reizen naar de Oost.
De oudste geschiedenis van de stad wordt vastgelegd door stadsarts
Dirk Seijlmaker, beter bekend onder zijn Latijnse naam: Velius.
In zijn Kroniek van Hoorn geeft hij een goed beeld van het leven in
de 17e eeuw en biedt hij ook één van de theorieën over het ontstaan
van Hoorn.
Volgens andere geschiedschrijvers echter ontstaat Hoorn aan de
monding van de Gouw, nu een winkelstraat, maar ooit een op het Hoornsche
Hop uitmondend water en een uitstekende ankerplaats.
De schepen liggen daar goed beschut en er is een gunstige
verbinding met het hart van West-Friesland: te water langs de Gouw die
overgaat in de Wijzend en Rijsdam; te land via het Keern.
Het eerste gedeelte van deze waterloop, de Gouw, wordt al omstreeks
1400 voor een deel gedempt.
De eerste stadsomwalling dateert van 1426.
Waar de geschiedvorsers het in ieder geval over eens zijn, is dat
de inwoners van Hoorn zich in 1316 al lang in leven houden met de
opbrengsten van visserij, handel en scheepvaart.
In 1357 krijgt (of beter: koopt) Hoorn stadsrechten. Graaf Willem
V, in conflict met zijn moeder keizerin Margaretha, heeft dringend
behoefte aan geld om zijn manschappen te kunnen betalen.
Tegen betaling van 1550 schilden, een munt ter waarde van
anderhalve gulden, krijgt Hoorn het fel begeerde poortrecht.
Zeevaart
De 16e en 17e eeuw zijn voor Hoorn een tijd van welvaart en grote
bloei.
De stad wordt hoofdstad van West-Friesland: de Gecommitteerde Raden
van West-Friesland en het Noorder Kwartier zetelen er vanaf de
oprichting in 1573 tot aan de oprichting van de Bataafse Republiek in
1795.
Ook zijn er zogenaamde Kamers van de Verenigde Oost-Indische
Compagnie (1602-1798) en van de West-Indische Compagnie (1621-1792)
opgericht.
Voor de walvisvangst komt een Noordse Compagnie (1614-1642), ook
wel Compagnie van Spitsbergen genoemd.
Honderden schepen varen vanuit Hoorn de zeeën over en ontdekken
nieuwe handelsroutes.
Op de wereldkaart is te zien hoever de schepen wel kwamen, als je
naar het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika kijkt, dat heet nog altijd
Kaap Hoorn.
De route langs deze zuidpunt wordt ontdekt door de Hoornse
ontdekkingsreiziger W.C. Schouten.
Jaarlijks varen er bovendien schepen vanuit Hoorn naar Indië, in
opdracht van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
De eerste multinationale handelsonderneming, zoals de VOC kan
worden beschouwd, brengt grote rijkdom. Schepen varen vanuit de Hoornse
havens via het Marsdiep tussen Texel en Den Helder naar Indië en keren
beladen met peper en andere specerijen terug.
De namen op de pakhuizen aan de Hoornse havens herinneren nog aan
die rijke periode.
De drukste handelsroutes liggen dichter bij huis, die voeren
kriskras door Europa.
In Polen wordt bijvoorbeeld voor een zacht prijsje graan gekocht,
dat naar Italië vervoerd wordt en daar tegen een dikke winst verkocht.
Uit Noorwegen wordt goedkoop hout gehaald om schepen van te bouwen.
Verval
Naast handel en scheepvaart wordt de landbouw beoefend.
De lakenweverij en de goudsmederij bereiken een hoog niveau.
De achttiende eeuw is voor Hoorn een periode van uiterlijke
welvaart.
Er zijn toen nog enige spectaculaire bouwwerken neergezet, maar er
breekt een tijd aan van armoede en verval. Het bruisende leven van de
wereldhandelsstad behoort tot het verleden en Hoorn dommelt in.
Het wordt een slapend stadje aan de Zuiderzee. Maar na het vertrek
van de Fransen, in 1813, komt de achteruitgang tot stilstand. Het is net
of de stad zich van de zee afkeert en het gezicht naar het achterland
wendt. Hoorn wordt een stad van marktkooplieden en winkeliers; het gaat
zich toeleggen op de handel in zuivelproducten en landbouwzaden.
Meer en meer wordt het een marktcentrum voor het West-Friese
platteland.
Kaas is het voornaamste handelsartikel in het 19e eeuwse Hoorn.
Maar ook de goud- en zilversmeden doen goede zaken; die maken
bijvoorbeeld de sieraden voor de prachtige West-Friese
boerinnenkostuums.
Ook heb je in Hoorn veel zadelmakers en tabaksfabriekjes.
Er komt een militair garnizoen en een gevangenis en er worden veel
scholen gebouwd.
Helaas is het ook een tijd waarin veel stedenschoon verloren gaat.
Zo gaat de fraaie Grote Kerk aan het Kerkplein in vlammen op (er
wordt wel meteen een nieuwe, minder mooie gebouwd) en oude gebouwen,
zoals enkele stadspoorten, worden gesloopt omdat men vindt dat ze in de
weg staan voor het verkeer.
Om dezelfde reden worden er ook grachten gedempt.
Want men verwacht dat er na de aanleg van de spoorweg veel verkeer
naar Hoorn zal komen.
Maar dat gebeurt pas veel later, in onze eigen tijd, als er veel
Amsterdammers in Hoorn komen wonen.
Ondanks alles is Hoorn een mooie, oude stad gebleven; een stad die
vanouds veel mensen trekt, de jaarmarkten waren en zijn beroemd.
Na de Tweede Wereldoorlog breekt voor Hoorn een nieuwe periode van
bloei aan.
De Zuiderzee wordt IJsselmeer en Hoorn is zeehaven af, maar dat is
geen reden om bij de pakken neer te zitten. Het in de 19e eeuw verstilde
stadje wordt het dynamisch hart van West-Friesland, van een bloeiende
tuinbouwcultuur.
De bloembollen vormen daarvan het stralend middelpunt, vanaf de
velden rondom Hoorn gaan de West-Friese bollen over de hele wereld.
Van oudsher vervult Hoorn ook op andere gebieden de centrumfunctie
voor geheel West-Friesland.
De goede verkeersverbindingen en de groei van de bevolking zorgden
ervoor, dat bijvoorbeeld handel en industrie zich goed ontwikkelden.
De haven heeft zich ontwikkeld tot een belangrijk centrum voor de
recreatievaart, er zijn volop watersportmogelijkheden voor jong en oud.
Hoorn krijgt in de jaren zeventig opdracht het overvolle Amsterdam
te ontlasten en er worden Nieuwe, fraaie woonwijken gebouwd.
Amsterdammers worden Hoornaren, die zich thuis voelen in die stad
die, hoewel kleiner van omvang, qua sfeer zoveel lijkt op het grote
Mokum.
Hoorn groeit snel, van nog geen 18.500 inwoners in 1970 naar 50.000
in 1984.
Tot die tijd is er een zeer grote woningproductie in de wijken Grote Waal, Risdam en Kersenboogerd, momenteel verloopt de bouw in een wat trager tempo.
Terug